Zgodnie z uchwałami Soboru Laterańskiego z 1215 roku każdy kraj katolicki zaczął powoli pokrywać się siecią szkółek parafialnych, których podstawowym zadaniem było stworzenie podstaw wykształcenia przyszłym  kapłanom. Nazwa szkół parafialnych wzięła się od tego, że zaczęły one powstawać przy kościołach parafialnych. Idea szkół parafialnych zakładała powszechne szerzenie nauki, jednak dostęp do nich mieli tylko chłopcy. Szkoły parafialne powstawały z intencji  kościoła  i  to właśnie kościół miał z nich największy pożytek. Szkoła parafialna była najniższym stopniem edukacji i przygotowywała uczniów do podjęcia nauki w szkole katedralnej lub kolegiackiej. Organizacją szkół parafialnych zajmowali się plebani. Parafia, która chciała założyć szkołę parafialną musiała posiadać grunt oraz budynek. Nadzór nad szkołą pełnił biskup, którego wytyczne spełniał scholastyk bądź proboszcz określonej parafii. Proboszcz miał zdecydowany wpływ na wybór nauczycieli. Parafia utrzymywała daną szkołę oraz nauczycieli, ale rodzice uczniów musieli zapewnić materiał wykorzystywany do ogrzewania pomieszczeń szkoły. W programach nauczania szkół parafialnych znajdowało trivium (gramatyka  łacińska, oratorstwo, dialektyka), uzupełnione muzyką (pieśń  kościelna). W miastach charakter przekazywanej wiedzy wykraczał często potrzeby Kościoła i bywał dostosowywany do potrzeb mieszczaństwa. W małych szkołach pracował jeden nauczyciel, który zajmował się nauką wszystkich przedmiotów, natomiast w większych szkołach nauczyciel miał do pomocy nauczycieli pomocniczych. Kierownik szkoły nosił miano eruditor, rector bądź scholasticus.  Obowiązywała go także znajomość łaciny, gdyż nauka w szkole parafialnej była prowadzona jedynie po łacinie. Nauka odbywała się wyłącznie po łacinie. Wychowanie w szkole średniowiecznej było oparte na twardych zasadach. Na porządku  dziennym  było używanie bata i rózgi, a nawet najmniejsze przewinienie (np. nieuwaga czy pomyłka w śpiewie) były surowo karane.

Początki edukacji w Nowej Górze sięgają dalekiej historii – zapewne w wieku XV działała tu lokalna szkółka, do której uczęszczały dzieci mieszczan nowogórskich  i chłopów z Miękini, Czernej, Filipowic i Ostrężnicy. W nowogórskiej szkole  parafialnej uczono przede wszystkim czytania, pisania i liczenia. Szczególny nacisk kładziono na naukę religii i śpiewu kościelnego.Jakość nauczania w szkółce musiała być dość dobra, bo jej wychowanków można odnaleźć w spisach  żaków  Akademii Krakowskiej i jako rektorów w innych szkołach parafialnych. Po zniszczeniach dokonanych przez wojska szwedzkie w czasie potopu szwedzkiego  i saskie w czasie wojny północnej szkolnictwo w Nowej Górze podupada do tego stopnia, że mieszczanie nowogórscy dokumenty „podpisują” znakiem „X”. Analfabetyzm dotknął nie tylko przeciętnych mieszczan ale także miejscową elitę- wójtów, burmistrzów, ławników. W okresie rozbiorów Nowa Góra  znalazła się pod panowaniem austriackim lub wchodziła w okręg Wolnego Miasta Krakowa. 11 lipca 1817 został wydany „Statut Organiczny dla szkół początkowych”  organizujący  na nowo szkoły – obowiązkiem szkolnym objęte zostały dzieci w wieku od 6 do 10 lat, nauka w szkole rozpoczynała się 1 października i kończyła 30 maja, zajęcia trwały 4 godziny dziennie bez przerw,  a  o zaplecze finansowe szkoły dbali rodzice. Od 1855 roku na miejsce starych szkół początkowych wprowadzono tzw. trywijałki  (szkoły trywialne). Nowością było:

- przymusowe nauczanie od szóstego roku życia;

- krótsze wakacje (lipiec – sierpień);

- język niemiecki stał się językiem obowiązkowym;

- uczniowie otrzymali podręczniki;

- założono szkoły niedzielne, do których musiano uczęszczać przez 3 lata po ukończeniu trywijałki w celu powtarzania materiału.

W 1876 roku mieszczanie nowogórscy przy pomocy finansowej hrabiego Artura Potockiego oddali do użytku nowo wyremontowany budynek szkolny, znajdujący się na rynku.  Niestety życie pokazało, że budynek nie jest przystosowany do potrzeb uczniów – był zimny, bez sanitariatów, zawilgocony i bardzo ciasny.  Do lat ’50 XX wieku budynek ten był uporczywie remontowany i w miarę możliwości dostosowywany do potrzeb. Obecnie mieści się w nim filia Krzeszowickiego Ośrodka Kultury i OSP Nowa Góra. Od początku lat ‘50 XX wieku starano się, aby w Nowej Górze wybudować nową szkołę. Na podjęcie decyzji o budowie miał wpływ wyż demograficzny i fatalne warunki panujące w starym budynku szkoły. W 1956 roku zawiązał się  Komitet Budowy Szkoły w Nowej Górze. Dzięki ofiarnej pomocy wszystkich Nowogórzan szkołę wybudowano w dość rekordowym tempie – budynek oddano do użytku już w 1959 roku. Nowo oddany do użytku w 1959 roku budynek szkolny nie był wykończony i przystosowany do potrzeb dydaktycznych. Ze szkolnych zapisków kronikarskich wyłaniają się problemy, z którymi musiano się od początku borykać – kiepskie wykonanie, wieczne problemy finansowe, ciasne pomieszczenia, niezagospodarowny teren wokół szkoły. Próbowano zaradzić tym problemom  poprzez pozyskanie jako inwestora Kopalnię Sierszę. Po 1989 roku okazało się, że nazwa szkoły – XV – lecie Polski Ludowej – jest nieco zdewaluowana i podjęto przygotowania do zmiany imienia szkoły. Na nowego patrona wybrano poetkę i wielkiego miłośnika dzieci – Marię Konopnicką. 8 maja 1999 r. Szkoła otrzymała jej imię.  1 września 1999 roku weszła w życie reforma oświatowa, która powołała do życia gimnazja. W ramach tej reformy przy szkole w Nowej Górze powstało Publiczne Gimnazjum, do którego uczęszczała młodzież z Nowej Góry, Ostrężnicy i Miękini. Od początku funkcjonowania  w jednym budynku szkolnym dwóch szkół – Szkoły Podstawowej i Gimnazjum – palącym problemem okazał się fakt nie posiadania dużej sali gimnastycznej. Młodzież i nauczyciele wychowania fizycznego musieli się wykazywać iście ułańską fantazją aby przeprowadzić zajęcia. Sala powstała w 2008 roku. Od 2019 roku gimnazja przestały istnieć Do szkoły i przedszkola uczęszczają dzieci z Nowej Góry.

 Dysponujemy 11 salami lekcyjnymi, pracownią komputerową, biblioteką, zastepczą salą gimnastyczną, świetlicą, zapleczem kuchennym. Zatrudniamy 24 nauczycieli specjalistów ze wszystkich zajęć edukacyjnych i pedagoga.  Oprócz dodatkowych zajęć edukacyjnych uczniowie mogą rozwijać swoje zainteresowania na kółku wokalnym, teatralnym, SKS-ie. Działają także kółka wyrównawcze z fizyki, matematyki, geografii, biologii i chemii. Udział w tych zajęciach wiąże się dla uczniów zamiejscowych z powrotem do domu we własnym zakresie, na co rodzice wyrażają pisemną zgodę.  

 

Dyrektorem szkoły jest: mgr Mariola Woźniak

nsulibus.